شیمی دبیرستان و کنکور :: Chem-Pic :: آموزش شیمی
آیا تا‌کنون به این موضوع فکر کرده‌اید که هنگام مطالعه از چه روشی استفاده می‌کنید؟ یک روش مطالعه صحیح و اصولی می‌تواند بسیاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد. بررسی‌های به عمل آمده گویای آن است افرادی که در زمینه تحصیل موفق بوده‌اند، روش صحیحی برای مطالعه داشتند. یادگیری (learning) مساله‌ای است که در سراسر طول زندگی انسان به‌ویژه در دوران دانش‌آموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد. چرا که دانش‌آموان و دانشجویان همیشه در معرض امتحان و آزمون قرار دارند و موفقیت در آن آرزوی بزرگشان است.
شاید به افرادی برخورده باشید که می‌گویند: همه کتاب‌ها و جزوه‌ها را می‌خوانم، اما موقع امتحان آنها را فراموش می‌کنم، یا من استعداد درس خواندن را ندارم، چون با اینکه همه مطالب را می‌خوانم اما همیشه نمراتم پایین است و یا… بسیاری از اینگونه مشکلات به نداشتن یک روش صحیح برای مطالعه بازمی‌گردد. عده‌ای فقط به حفظ کردن مطالب اکتفا می‌کنند، به‌طوری که یادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور می‌دارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی می‌شود، در واقع آنچه اهمیت دارد یادگیری معنا و مفهوم است، چیزی که نمی‌توانیم و نباید از آن دور باشیم. برای آنکه مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته‌های پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد، در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینکه خود را محکوم کنیم به نداشتن استعداد درس خواندن، کمبود هوش، کمبود علاقه، عدم توانایی و سایر موارد، بهتر است نواقص خود را در مطالعه کردن بیابیم و به اصلاح آنها بپردازیم. در این صورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم در این راستا آن است با اندکی تفکر عادت‌های نامطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادت‌های مطلوب را جایگزین آن کنیم.
شیوه صحیح مطالعه، چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:
۱ – زمان مطالعه را کاهش می‌دهد.
۲ – میزان یادگیری را افزایش می‌دهد.
۳ – مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی‌تر می‌کند.
۴ – به‌خاطر‌سپاری اطلاعات را آسان‌تر می‌سازد.
برای داشتن مطالعه‌ای فعال و پویا نوشتن نکات مهم در حین خواندن ضروری است تا برای مرور مطالب، دوباره کتاب را نخوانده و در زمانی کوتاه از روی یادداشت‌های خود مطالب را مرور کرد. یادداشت‌برداری، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت. چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت‌برداری یک علت مهم فراموشی است.
۶ روش مطالعه
۱ – خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است. مطالعه فرآیندی فعال و پویا است و برای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه‌جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز، خصوصا «قبل از امتحان، بتوان از روی نوشته‌ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا» به‌خاطر سپرد.
۲ – خط کشیدن زیر نکات مهم: این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد به‌جای آنکه تمرکز و توجه روی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می‌گردد. حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب به‌دنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند.
۳ – حاشیه‌نویسی: این روش نسبت به دو روش قبلی بهتر است ولی باز هم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می‌تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.
۴ – خلاصه‌نویسی: در این روش شما مطالب را می‌خوانید و آنچه را که درک کرده‌اید به‌صورت خلاصه به روی دفتری یادداشت می‌کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر می‌باشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت می‌کنید اما باز هم بهترین روش برای خواندن نیست.
۵ – کلید‌برداری: کلید‌برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است. در این روش شما بعد از درک مطالب، به صورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می‌کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاه‌ترین، راحت‌ترین، بهترین و پر‌معنی‌ترین کلمه‌ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به‌خاطر آورده می‌شود.
۶ – خلاقیت و طرح شبکه‌ای مغز: این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا فراگیری مطالب درسی است. در این روش شما مطالب را می‌خوانید بعد از درک حقیقی آنها نکات مهم را به زبان خودتان و به صورت کلیدی یادداشت می‌کنید و سپس کلمات کلیدی را به روی طرح شبکه‌ای مغز می‌نویسد (در واقع نوشته‌های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می‌کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می‌کنید) تا در دفعات بعد به جای دوباره‌خوانی کتاب، فقط به طرح شبکه‌ای مراجعه کرده و با دیدن کلمات کلیدی نوشته شده به روی طرح شبکه‌ای مغز، آنها را خیلی سریع مرور کنید. این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش می‌دهد و درس خواندن را بسیار آسان می‌کند و بازده مطالعه را افزایش می‌دهد.
در اینجا به اختصار روش مناسب برای خلاصه‌برداری و مطالعه درس‌های مختلف را مطرح می‌کنیم:
۱) خلاصه‌نویسی درس‌های فرمولی و قاعده‌دار
الف – درس‌های شاخه ریاضیات (آمار، ریاضیات جدید، جبر و احتمال، ریاضیات گسسته، حسابان، ریاضیات، حساب دیفرانسیل، هندسه و هندسه تحلیلی و…) فیزیک و شیمی، منطق، گرامر انگلیسی، قواعد عربی، دستور زبان فارسی و آیین نگارش، اقتصاد، آرایه‌های ادبی، عروض و قافیه در این گروه جای می‌گیرند.
ب – خلاصه این درس‌ها، از طریق یادداشت فرمول‌ها و قواعد، رسم نمودارهای لازم و طبقه‌بندی دقیق اجزای هر مبحث فراهم می‌آید.
برای هر مورد دست‌کم دو نمونه به‌عنوان مثال ثبت می‌گردد. ضمنا، چون اغلب قواعد، گاهی به وسیله موارد استثنایی و تبصره‌ها نقض می‌شود، این نکات خلاف قاعده نیز باید یادداشت و آموخته شود. در واقع، اهمیت استثناها از قواعد خیلی بیشتر است و عموما، سوالات مهم و اساسی در امتحانات و کنکور دانشگاه‌ها از میان این مطالب استخراج می‌گردد.
در درس‌های همگروه ریاضیات، توجه به این نکته ضروری است که توانایی حل مسایل با توانایی تست‌زنی خیلی تفاوت دارد و مورد دوم بسیار دشوارتر و مستلزم تمرین و تکرار فراوان است.
ج – درس‌های این گروه را همه روزه در برنامه درسی آموزشگاه و خانه بگنجانید و پیوسته در رفع ابهامات خود در کوتاه‌ترین زمان اقدام کنید.
بهترین زمان برای مطالعه و انجام تکالیف و تمرین‌ها در این درس‌ها، وقتی است که شب استراحت و خواب کافی کرده باشید، یعنی صبح‌ها از ساعت ۵ تا ۶:۳۰ و عصرها از ساعت ۳ تا ۷٫ هرگز این امر را به شب و قبل از خواب موکول نکنید، زیرا در آن زمان ذهن و مغز شما آمادگی، کارآیی و بازدهی لازم را برای مطالعه دروس قاعده‌دار ندارد.
۲) خلاصه‌نویسی درس‌های تشریحی و گسترده (حفظ کردنی)
الف – درس‌هایی از قبیل بینش‌اسلامی، معارف، تاریخ، تاریخ‌شناسی، جغرافیا (در همه گرایش‌ها) تاریخ ادبیات، جامعه‌شناسی، مطالعات اجتماعی، علوم اجتماعی، روانشناسی، فلسفه، زیست‌شناسی گیاهی و جانوری، زمین‌شناسی، ادبیات (بخش‌های مربوط به قالب‌ها و شیوه‌های نویسندگی) زبان‌شناسی و شیمی (بخش‌های تعریفی و تشریحی) جزو این گروه هستند.
ب – می‌باید کل هر فصل یا گفتار را با دقت بخوانید و مطالب اساسی و مهم را به شکلی برجسته مشخص سازید (به وسیله ماژیک‌های فسفری) آنگاه نکات مشخص شده را در یک دفتر جداگانه یادداشت کنید. در واقع، اگر بتوانید هر ۱۰ صفحه مطلب را تقریبا در یک صفحه خلاصه کنید به هدف خود رسیده‌اید.
ج – بهترین زمان برای مطالعه، یادگیری و خلاصه‌برداری درس‌های این گروه، شب از ساعت ۹ تا ۱۲ می‌باشد، زیرا ذهن و مغز شما در این ساعات آمادگی حفظ و تجزیه و تحلیل درس‌های حفظی را دارد و حتی، در خواب هم این مطالب، به‌طور ناخودآگاه، مرور می‌شود هرگز مطالعه این درس‌ها را به صبح زود یا عصر موکول نکنید، چون انرژی مغز تلف می‌گردد و بازدهی مناسب ندارد.
د – در روزهای تعطیل، از ساعت ۹ تا ۱۲ صبح هم می‌توانید به این دروس بپردازید. بعد از مطالعه مباحث این گروه استراحت و خواب به اندازه مناسب ضروری است.
۳) خلاصه‌نویسی و یادگیری لغات و اصطلاحات کلیدی و دشوار
الف – درس‌هایی نظیر زبان انگلیسی، زبان عربی و ادبیات فارسی، بدون تسلط بر لغات و اصطلاحات اساسی، قابل فهم و یادگیری نیستند. حتی در برخی از درس‌های علوم پایه و علوم انسانی به‌ویژه، فیزیک، شیمی، آمار، روانشناسی و مطالعات اجتماعی و اقتصادی، اصطلاحات خاصی وجود دارد که فهم آنها پیش‌نیاز و زیربنای درک مطالب کلی‌تر آن درس‌هاست.
ب – باید واژه‌ها و اصطلاحات مورد نظر که نقش ریشه‌ای در هر بحث دارند، شناسایی و در یک دفتر جیبی گردآوری شوند. علاوه بر این، لغات چند معنایی، متضادها، مترادف‌ها و آنهایی که ارزش املایی و نگارشی خاصی دارند، به همراه لغات متشابه، افعال بی‌قاعده و درست و غلط‌های نگارشی از داخل متن درس‌ها، توضیحات آخر هر درس، پاورقی‌ها، بخش‌های واژه‌نامه و دایره‌المعارف آخر کتاب‌ها استخراج و در آن دفتر ثبت گردد. باید توجه داشت که گاه، یک کلمه ناترکیب یا اصطلاح در خارج از متن یک معنی و در داخل متن معنای دیگری می‌یابد. این موارد هم دقیقا باید یادداشت شود. این دفتر جیبی را باید همواره، همراه خود داشته باشید و در هر فرصت مناسب (حتی زنگ‌های تفریح، در طی مسیر خانه و دبیرستان، کوتاه‌ترین زمان‌ها) از آن استفاده کنید، آنها را مطالعه کنید و به‌خاطر بسپارید.
استفاده از نوارهای صوتی و تصویری و CDهای آموزشی برای تقویت مکالمه و ترجمه در درس‌های انگلیسی و عربی، امری الزامی و اجتناب‌ناپذیر است. همچنین، تهیه داستان‌ها و مطالب کوتاه به این دو زبان، قدرت یادگیری، درک مطلب و توانایی ترجمه را در شما افزایش می‌دهد. سخن گفتن با دوستان یا کسانی که اهل این زبان‌ها هستند و گوش دادن به اخبار و برنامه‌هایی که از طریق رادیوها و تلویزیون‌های ایران و جهان، به زبان عربی و انگلیسی پخش می‌شود نیز کمک شایانی به تسلط شما بر زبان‌های دیگر خواهد کرد.
ج – برای به‌خاطر سپردن و درک مفاهیم زبان و ادبیات فارسی هم، بهترین کار، مطالعه مستمر کتب غیر‌درسی، داستان‌ها، اشعار زیبا، نشریات است. ضمنا، عادت دادن خود به نویسندگی، سبب لذت بردن بیشتر از آموخته‌ها و کاربرد مفید آنهاست.
۴) یادگیری بخش‌های مهم درک مطلب، نمودارها، پاورقی‌ها، جداول و توضیحات زیر تصاویر هر درس
الف – این موارد نیز باید با رنگ‌های چشمگیر و برجسته (به وسیله ماژیک‌های فسفری) جدا گردد. آوردن مطالب این گروه در دفتر خلاصه‌نویسی، دشوار و وقت‌گیر است و نیازی به این کار نیست. در زمان مطالعه برای امتحان یا تست‌زدن، کلیه مطالب یاد شده را از روی کتاب‌ها بخوانید و یاد بگیرید.
ب – لازم به ذکر است که در اغلب آزمون‌های سراسری، گاه تا یک‌سوم سوالات از این بخش‌های به ظاهر کم اهمیت می‌آیند. از نظر طراحان سوال و برنامه‌ریزان آزمون سراسری تمام مطالبی که در گروه بالا می‌گنجد به همراه دایره‌المعارف‌های پایان برخی کتاب‌ها و مطالبی که تحت عنوان مطالعه آزاد یا اختیاری می‌آید، جزو درس است و باید از آنها سوال طرح شود.
۵) تهیه جدول برای برخی مطالب فرار
یک روش مفید، علمی و اصولی برای یادگیری مکتب‌های ادبی، سبک‌های ادبی، انواع ادبی، وزن و قالب شعری و تاریخ ادبیات ابتدای هر درس، تهیه جدول‌های جداگانه است که در هر ستون آن یک بخش از مطلب آورده شود؛ عنوان: تاریخچه، پدیدآورندگان، تکامل‌دهندگان، تعریف، نام آثار، موضوع آثار، سبک آثار و ذکر نمونه‌های لازم.
منبع: علیرضا خراطها – گزینه ۲
