شیمی دبیرستان و کنکور :: Chem-Pic :: آموزش شیمی
امام علی (ع): فرصت مانند ابر می‌گذرد؛ فرصت‌های خویش را از دست ندهید
اگر عزم خود را برای درس خواندن جزم کرده‌اید، باید بدانید که مقدار زیادی از راه را خواهید پیمود؛ اما نکته‌ای که بیش از این مورد احتیاج است، داشتن برنامه‌ای برای چگونگی پیمودن راه است؛ برنامه‌ای که طی آن تبدیر به کمک شما میآید و می‌توانید نیرو و انرژی خود را به طور منطقی مصرف کنید و از هدر رفتن آن جلوگیری کنید.
حالت شما مانند راننده‌ای است که با داشتن یک نقشه خوب و جامع میتواند بهترین و نزدیکترین راه را برگزیند. کمترین خستگی، بیشترین فراگیری و حداکثر استفاده مطلوب از زمان، نتیجه اجرای یک برنامه خوب برای کسب موفقیت خواهد شد.
اما طراحی و اجرای یک برنامه‌ریزی درسی مناسب، بسیار پیچیده است. در برنامه‌ریزی بحث ما این است که هیچ کس نسبت به شما آشناتر از خود شما نیست.
برداشتی تقریبی از میزان هوش و استعدادهای متفاوت، آشنایی با روحیات و ظرفیت روانی، همه و همه، نکات ریز و در عین حال قابل تأملی است که از شما بهترین برنامه‌ریز را می‌سازد. راهنمایی، در امور متفاوتی میتواند بهکار بیاید؛ اما با توجه به شناختی که شما از خودتان دارید، پس از دریافت همه راهنمایی‌ها، خود شما هستید که باید به تصمیم‌‌گیری نهایی و ترسیم جدول برنامه‌ی درسی‌تان بپردازید؛ در این حال، طراح جدول، خود به استفاده از آن نیز مشغول میشود و به طراحی بهترین جدول برنامه‌ی درسی می‌پردازد.
برنامه‌ریزی چیست؟
بیشتر برنامه‌ها به طور ذهنی ترتیب یافته‌اند و کمتر از یک اصول مدون و مرتب پیروی میکنند. اکثراً بدون آنکه بدانند، برنامه‌ای برای خود درست کرده‌اند، چیزهایی را در نظر گرفته‌اند و برای فراگیری مواد مختلف درسی به طور تقریبی میدانند که چه مدت زمانی را صرف این درس یا آن درس کنند؛ یعنی نحوه‌ای از تقسیم وقت که در آن کمتر چیزی سر جای خودش است. اولین مؤلفه‌ای که در محتوای هر برنامه‌ای خودنمایی میکند، نظم است؛ نظمی که از فکر به روی کاغذ جان میگیرد و در بازبینی چند باره آن به شکل واقعی خود نزدیک میشود. تنظیم یک برنامه مشخص قبل از هر چیز از هدر رفتن انرژی شما جلوگیری میکند و با ایجاد نظم در فکر و کار، آمادگی شما را تضمین خواهد کرد. حاصل سوم و باز هم با اهمیت این کار، ایجاد اعتماد نسبت به پیشرفت مطلوب کار و جلوگیری از دلشوره و نگرانی‌های معمول داوطلبان در ترس از انجام به موقع همه کارها و مرور همه‌ی درس‌ها تا قبل از آزمون است.
پس کمی از انرژی خود را در اینجا صرف کنید تا از اتلاف انرژی در بسیاری از جاهای دیگر جلوگیری شود.
عامل دیگری که علاوه بر نظم در یک برنامه‌ریزی درست خودنمایی میکند، وجود یک نگرش جامع در آن است، نگرشی که تا حد ممکن، تمامی زوایا را در نظر گرفته و با کمترین نقص و اشکال، امکان اجرا داشته باشد. حال که برنامه‌ریز و مجری، خود شم هستید، پس می‌توانید هر بار که به اشکالی برخورد کردید، خود عیوب کار را رفع کنید و پس از مدت کوتاهی به بهترین برنامه دست یابید؛ در این بیت، ممکن است وقتی که در حال طراحی یک برنامه جامع برای درس و زندگی خود طی یک دوره آمادگی هستید، در مشورت با صاحب‌نظرات یا دوستان، متوجه فوائدی در برنامه‌هایی که آنها تنظیم کرده‌اند، بشوید؛ در این صورت، استفاده بردن از نکات مثبتی که به فکر دیگران رسیده است، همواره کمک حال شما خواهد بود، در این مورد، توصیه ما این است که جلسه‌ای با دوستان دیگری که خود را برای آزمون آماده میکنند، تشکیل دهید و برای هر یک، برنامه پیشنهادی خود را مطرح کنید؛ در این حال، قبل از انجام هر کار، برنامه خود را در معرض نقد دیگران قرار دهید و در درجه بعد، از افکار جدید دیگران استفاده کنید.
اجرای برنامه
همان‌طور که گفته شد، یک برنامه خوب، برنامه‌ای جامع است. برنامه طراحی شده نباید شما را از جریان عادی زندگی خارج سازد. در این یک سال آموزشی، بسیاری از کارهای عادی زندگی را انجام می‌‌دهید؛ اما یک تفاوت عمده در آن بهوجود میآید و آن این است که فعالیت اصلی، حول آماده شدن برای آزمون دور می‌زند. اگر برنامه‌ای یکساله برای خود ترتیب دهید، مطمئن باشید که وقت کم نمی‌آورید.
برای ترسیم برنامه خود می‌توانید برای هر روز مقدار درسی را که باید خوانده شود، تعیین کنید؛ برای مثال، روز اول ماه را به خواندن ۲۰ صفحه شیمی اختصاص بدهید یا با خود قرار بگذارید که در این روز تا پایان فصل اول زیست‌شناسی را مرور کنید و این برای دو ساعت اول روز باشد. زمان خواب شب و خواب بعدازظهر باید مشخص و کافی باشد. اگر بتوانید از ساعت اولیه صبح کار را شروع کنید، بسیار مطلوب خواهد بود. می‌توانید در روزهای ماه‌های آغازین، ساعاتی کمتر را برای درس خواندن بگذرانید و ماه‌های آخر را فشرده‌تر بگذارنید؛ این کار از نظر روانی نیز مفید است؛ زیرا هر چه به روز برگزاری آزمون نزدیک‌تر می‌شوید، موضوع برایتان جدی‌تر میشود.
به این ترتیب، طی ساعات مشخص، در هر روز به مرور چند درس بپردازید و در فاصله‌های مشخص، ساعتی را برای استراحت اختصاص دهید.
پیش‌نویس برنامه شامل تقسیم کتاب‌ها به روزها و ساعات است. معمولاً برنامه ماه اول را میتوان برای بررسی و اصلاح مجدد اختصاص داد. طی یک ماه اول، هم سختی و هم آسانی درس‌ها برای شما مشخص‌تر میشود و هم قابلیت‌های خود را درمی‌یابید؛ به این ترتیب، از شروع ماه دوم، برنامه دقیقی در پیش رو دارید که در آن برنامه، این موارد ذکر شده است:
۱- تعیین ماه، هفته، روز، ساعات مرور درس‌ها.
۲- ساعات خواب، استراحت، صرف غذا، تفریح.
۳- روزهایی برای تعطیلی.
شما با طراحی چندین برنامه‌ای به دو نکته مهم دست می‌یابید؛ نخست آنکه می‌توانید اِشراف نسبتاً کاملی به کل برنامه خود پیدا کنید؛ این نگرش از بالا، به شما امکان میدهد تا هماهنگی لازم بین روزها و ماه‌ها را بهدست آورده و برنامه موزون و روانی را برای خود ترتیب دهید.
مزیت دوم ترسیم برنامه کلی، این است که به یکباره، کل ساعاتی را که به عنوان ساعت مفید برای فاگیری مواد مختلف لازم دارید، پیش روی شما قرار میگیرد؛ به این ترتیب، جدای از ایام هفته و ماه، به چند صد ساعت زمان در کل دوره زمانی می‌رسید که برای آماده شدن به آن نیاز دارید؛ ساعاتی که قاعدتاً بخش بر ماه‌ها و روزها میشود و با این قسمت کردن، سهم تعداد ساعت‌های مطالعه در هر روز مشخص میشود.
بهترین اثر این نوع تقسیم‌بندی، آن است که امکان عقب ماندن از برنامه بسیار کاهش می‌یابد. شما ممکن است در پایان یک ماه، از برنامه ۱۰ ساعت عقب یا جلو افتاده باشید؛ در این شکل، با سرشکن کردن این ده ساعت در ماه آینده، شاید روی یک ربع یا بیست دقیقه بیشتر وقت گذاشتن بتواند عقب‌افتادگی شما را جبران کند و در عین حال، فشار چندانی به شما وارد نکند. در این کار مهم، به یک زمان‌بندی منطقی، با در نظر گرفتن ۵% کل زمان طراحی شده برای وقایع احتمالی دست می‌یابید. بعد از تمامی این زمان بندی‌ها و دست یافتن به ساعات مفیدی که طی هر روز باید صرف درس خواندن بکنید، با سعات زیادی روبه‌رو می‌شوید که به عنوان وقت آزاد، میتواند مکمل بسیار خوب و مطلوبی برای روند پیشرفت شما باشد؛ برنامه کمکی که شما را از دلزدگی و یاس بازدارد و بتواند به عنوان نیرویی انرژی بخش برای ادامه کار عمل کند. اگر در این ساعات آزاد، برنامه‌های تفریحی و ورزشی مناسبی را برای خود ترتیب بدهید، توان و انرژی خود را به نقطه مطلوب رسانده‌اید.
در برنامه خود، زمان مناسبی برای خواب وا ستراحت از یک سو و صرف غذا و خوراک از سوی دیگر اختصاص دهید؛ از این وقت آزاد می‌توانید برای جبران کاستی‌ها و مرور مجدد درس‌ها استفاده کنید.
در اینجا باز هم متذکر می‌شویم که برنامه ترسیمی شما باید منطبق با واقعیت باشید؛ واقعیتی که در آن هوش و استعداد و توانایی شما به نحو منطقی ارزیابی شده و ساعات مفیدی که برای موفقیت به آن نیاز دارید، در نظر گرفته شود؛ ساعاتی که از یک شخصی به شخص دیگر ممکن است متفاوت باشد. جوّ خانوادگی و مقتضیات مادی و معنوی خود را به طور کامل در برنامه درسی خود در نظر بگیرید و دریابید چه عواملی کمک حال شما و چه عواملی اهرم بازدارنده شما در اجرای برنامه تنظیمی‌تان هستند.
در انتهای این بخش باز هم متذکر می‌شویم که برنامه درسی خود را طوری ترتیب دهید که هر چه به زمان برگزاری آزمون نزدیک‌تر می‌شوید، آن را فشرده‌تر کنید، در واقع، یکی دو ماه آخر، زمان مرور آن مباحثی است که فرا گرفته‌اید و در ماه آخر می‌توانید، برنامه روزانه فشرده‌تر و تفریح و سرگرمی کمتر داشته باشید. در ماه آخر، از نظر روانی نیز بیشتر پذیرای درس خوانده به طور فشرده خواهید بود؛ در این موقع مطالب را کاملاً فرا گرفته و با مرور مجدد، آنها را هر چه بیشتر به ذهن می‌سپارید.
آنچه در این بخش خواندید:
* در دوره آمادگی برای آزمون، برنامه‌ریزی درسی، چگونگی پیمودن راه را پیش روی شما می‌گذارد.
* در برنامه‌ریزی، هیچ کس نسبت به شما، آشناتر از خود شما نیست.
* اولین چزی که در محتوای هربرنامه‌ای خودنمایی میکند، «نظم» است.
* کمی صرف انرژی در برنامه‌ریزی، از اتلاف انرژی در بسیاری جاهای دیگر جلوگیری میکند.
* برنامه‌ریزی کلی برای کی دوره یکساله آمادگی، به شما یک نگرش جامع و در یک نگاه میزان ساعات مفید مورد لزوم را میدهد. * در برنامه‌ریزی مشورت کنید.
* اجزای برنامه را مشخص کنید. این اجزا شامل ساعات مفید برای مرور درس‌ها، وقت استراحت، تفریح و صرف غذا و خواب است. * پیش‌نویس برنامه را مورد ارزیابی قرار دهید.
* زمانی را نیز برای وقایع احتمالی کنار بگذارید.
* جدی باشید؛ اما خشک نباشید، و برای تغییرات احتمالی لازم انعطاف داشته باشید.
برنامه‌ریزی و مطالعه
دانش‌آموزان تصور میکنند که پس از چندین سال تحصیل، بر اثر کسب تجربه به شیوه صحیح مطالعه دست یافته‌اند و با این باور، کاستی‌های خود را در تحصیل به عوامل دیگری همچون استعداد، امکانات،ریال شرایط و شانس مرتبط میدانند! در حالی که استفاده از تجربه‌های مثبت و منفی در صورتی امکان‌پذیر است که دانش‌آموزان یاد بگیرند چگونه یاد می‌گیرند، تا بتوانند یادگیری خود را بررسی، ارزشیابی و هدایت کنند؛ بنابراین، دانستن شیوه و اصول یادگیری، یکی از مهمترین نیازهای دانش‌آموزان است که متأسفانه جای آن در نظام آموزشی ما خالی است. نباید افت تحصیلی را علامت ناتوانی در تحصیل دانست؛ بنابراین، در بررسی عوامل و موانغ موفقیت در تحصیل، مهمترین مسأله، نحوه و نگرش و عملکرد ما در تحصیل است؛ اما یکی از پیچیدگی‌های فرآیند تحصیل، دوره‌هایی است که نمی‌توان علت و معلول رادر آنها از هم تفکیک نمود؛ زیرا، در یک دور (حلقه)، علت و معلول مرتب جای خود را به هم داده، در جهت تقویت هم تحرکت میکنند؛ به عنوان مثال، استرس و اضطراب، یکی از مشکلات گریبان‌گیر دانش‌آموزان است؛ زیرا نمی‌توان مشخص کرد که اضطراب علت است یا معلول؛ به خاطر آنکه عدم توانایی در یادگیری، اضطراب‌زا است و وجود اضطراب، خود مانعی جدی بر سر راه یادگیری به شمار میآید و در این دور منفی هر چه پیش می‌رویم، زمینه افت تحصیلی، بیشتر فراهم میآید.
با آگاهی از وجود چنین دورهایی، میتوان برنامه‌های سازنده‌ای را پی ریخت. هدف این نوشتار نیز نشان دادن دور مثبت یادگیری و موفقیت تحصیلی است تا با قرار گرفتن در آن بتوان در مسیر پیشرفت قرار گرفت. شروع این حرکت و افتادن در این مسیر، نیاز به یک موتور قوی و همیشگی دارد و برنامه‌ریزی، موتور جلوبرنده این حرکت مثبت است. برنامه‌ریزی تحصیلی هر فرد، نشان دهنده نگرش و شیوه برخورد او با یادگیری است و آشنایی با اصول آن، اولین و مهمترین راه برای رسیدن به موفقیت در تحصیل است. متأسفانه بیشتر دانش‌آموزان برنامه‌ای برای مطالعه ندارند و حتی عده‌ای تصور میکنند که چون شدیداً سرگرم مطالعه‌اند، دیگر فرصتی برای برنامه‌ریزی نخواهند داشت.
برنامه تحصیلی، افزون بر اینکه مسیر موفقیت را هموار می‌سازد، موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه نیز میشود؛ زمان مطالعه را کاهش میدهد؛ بر مدت نگهداری مطالب در حافظه می‌افزاید و توان یادآوری مطالب را در امتحان دو چندان میکند. البته برنامه‌ریزی، نوعی مهارت است که با تجربه و پشتکار قوت میگیرد.
برنامه مناسب، باید با بهره‌گیری از اصل یادگیری و با توجه به نیازها، توانایی‌ها و روحیات فرد تنظیم شود و در حین اجرا نیز با بررسی ضعف‌ها و خطاها به تکامل برسد؛ از این‌رو، پیش از پرداختن به اصول برنامه‌ریزی، باید چگونگی یادگیری را آموخت تا بتوان بر مبنای آن برنامه‌ریزی کرد. ما در بررسی اجمالی یادگیری، توجه ویژه خود را معطوف دانش‌آموزانی می‌کنیم که در حال تحصیل هستند و از مدرسه و کلاس استفاده میکنند؛ اگر چه دانش‌آموزان دیگر، به ویژه کسانی که برای کنکور مطالعه میکنند، نیز می‌توانند با اندکی تغییر از آن بهره گیرند.
منبع: پیک سنجش
