برنامه ریزی درسی ، اصول و روش ها

برنامه ریزی درهر مرحله ای از زندگی نیاز اصلی برای کسب موفقیت است . می گویند برنامه ریزی نکردن یعنی برنامه ریزی برای شکست . برنامه ریزی در مقاطع زمانی که نیازهای ما (حجم کارهایی که باید انجام شود بیششتر و یا در حدود فرصتی است که داریم اهمیت بسیار بیشتری پیدا خواهد کرد . 

با توجه به حجم مباحث کنکور (که نسبت به سالهای پایه بسیار بیشتراست) و نیز فرصت محدودی که تا روز کنکور وجود دارد . برنامه ریزی اهمیت ویژه ای داشت . 

برنامه ریزی ، اصول ثابت و معینی دارد که هر داوطلبی که خواهان کسب رتبه مطلوب است باید آنها را رعایت کند و البته اصل تفاوتهای فردی را در جزئیات لحاظ کند .
در این گفتار هفت اصل برنامه ریزی درسی را برسیکرده و سپس در سه گام روش تهیه یک برنامه اصولی را آموزش میی دهیم.

اصل ۱ – تعادل مطالعاتی 

در اصل تعادل باید توجه کنیم که درس ها را به اندازه اهمیت آنها مطالعه کنید.در همین دفترچه ضرایب دروس در زیرگروه های هر گروه آزمایشی آمده است . که با توجه به این ضرایب می توانید تعادل در مطالعه را مورد بررسی قرار دهید به طور مثال فرض کنید داوطلبی در گروه آزمایشی ریاضی ، یکی از رشته های ( زیر گروه ۱) را به عنوان رشته مورد علاقه خود انتخاب کنید . همان طور که می دانید در آزمون سراسری ضریب دروس اختصاصی سه برابر ضریب دروس عمومی است،

 بنا بر این ضرایب هر یک از دروس به شرح زیر خواهد بود :

شیمی(۶)، فیزیک(۹)، ریاضیات(۱۲) ، زبان(۲) ، دین و زندگی (۳)، عربی (۲)، ادبیات (۴)

مجموع این ضرایب برابر ۳۸ است . حال اگر داوطلب مورد نظر در هفته ۴۵ ساعت مطالعه کند برای بیان کردن ساعت مطالعه مطلوب در هر ساعت باید از تناسب زیر استفاده کند :
مثلا در درس ادبیات که ضریب ۴ دارد. 
جمع ضریب                                ساعت مطالعه کل   
۳۸                                          x  —>  ساعت      ۵ ≈ x
ضریب ادبیات                              ساعت مطلوب مطالعه ادبیات

اصل ۲ – واحد مطالعاتی 

برخی از داوطلبان عادت دارند ساعت هامطالعه کنند و برخی دیگر نمیتوانند حتی چند دقیقه بصورت متوالی اینکار را انجام دهند. همانطور که قبلا تاکید کردیم کنکور به دلایل تفاوت هایی که با پایه دارد نیازمند تغییر در روش مطالعه و برنامه ریزی است. طبق تحقیقات صورت گرفته مطالبی که در ابتدا و انتهای واحد زمانی، مطالعه می شود دارای حداکثر یادآوری خواهند بود. (طبق نمودار)

 

بنابراین اگر داوطلبی بدون وقفه بیش از دو ساعت مطلبی را مطالعه کند دارای دو حداکثر یادآوری خواهد بود. در حالیکه اگر همین دو ساعت، در دو زمان یک ساعته مطالعه شود. دارای حداکثر ۴ یادآوری خواهد بود.
با توجه به آهنگ زمانی مطالعه، بهترین واحد زمانی بین ۶۰ دقیقه تا ۹۰ دقیقه می باشد. توصیه می کنیم به ازای هر ۷۵ دقیقه مطالعه، ۱۵ دقیقه استراحت کنید.

اصل ۳ – تنوع طلبی

یکی از مهارت های لازم برای داوطلبان کنکور، توانایی انتقال یا (Shift) ذهنی است. در کنکور شما باید چندین درس را در کنار هم پاسخ دهید لذا باید این توانایی را داشته باشید. یکی از راه هایی که می توانید این مهارت را در خود ایجاد کنید؛ تنوع مطالعاتی است. در این اصل شما باید هر روز حداقل سه عنوان درس را بخوانید.

اصل ۴ – ترتیب مطالعه دروس

دو نکته مهم در این اصل وجود دارد.
اولا بهتر است حداکثر دو درس اختصاصی را به صورت متوالی مطالعه کنید یعنی بعد از مطالعه دو درس اختصاصی، یک درس عمومی بخوانید.
دوما درس هایی را که علاقه بیشتری به آنها دارید در ابتدا و انتهای برنامه و درس هایی که خواندن آنها برایتان دشوار است را در اواسط برنامه مطالعه کنید. با این روش درس های سخت وقتی مطالعه می شوند که شما به اندازه کافی گرم شده اید.

اصل ۵ – مطالعه آزاد

آیا تا به حال شده است که برنامه ای را تنظیم کنید و نتوانید آن را به درستی اجرا کنید. شاید بعضی از اوقات فقط به دلیل اینکه نتوانسته اید یک زنگ ( واحد ) مطالعه را انجام دهید دلسرد شده اید …
برنامه تنظیم شده توسط شما اگر انعطاف کافی را نداشته باشد این مشکلات را به وجود خواهد آورد.
در هر برنامه ای ۱۰ درصد کل برنامه باید ” آزاد” باشد تا اگر حوادث غیرمتقربه ای باعث شد نتوانید پیش بینی را اجرا کنید در واحد مطالعه آزاد جبران شود، بنابراین:

در طول هفته چهار واحد مطالعاتی را در نظر بگیرید و نام یکی از درس های ضعیف خود را زیر خط کسری بنویسید، اگر در طول هفته ( قبل از مطالعه آزاد ) تمامی پیش بینی ها را اجرا کردید در زنگ مطالعه آزاد، درس ضعیف خود را یخوانید.
اما اگر یک روز نتوانستید ( به هر دلیل ) یکی از واحدهای پیش بینی شده را اجرا کنید بعد از تغییر اولویت باید یکی از واحد ها را به مطالعه آزاد منتقل کنید.

اصل ۶ – درس هر روز را همان روز مطالعه کنید

اگر جزو داوطلبانی هستید که مشغول به تحصیل در دوره پیش دانشگاهی می باشید و یا از فارغ التحصیلانی هستید که به کلاس می روید، این اصل مهمترین اصل برای شماست.

 

طبق نمودار یادآوری مطالب بعد از یادگیری اوج گرفته و سپس به سرعت رو به کاهش می گذارد. اگر هر روز درس همان روز را مطالعه کنید علاوه بر اینکه سرعت مطالعه شما افزایش می یابد، عمق مطالب نیز بیشتر خواهد شد. بنابراین توصیه می کنیم هر روز درس های همان روز را مطالعه کنید.

اصل ۷ – میزان خواب و استراحت

سوال بسیاری از داوطلبان این است که چند ساعت در روز بخوابیم . طبق تحقیقات خواب مورد نیاز افراد ۱۵ تا ۲۵ ساله در حدود شش الی هشت ساعت می باشد . یعنی اگر داوطلبی کمتر ا شش ساعت در شبانه روز بخوابد لطمه های جبران ناپذیری در دراز مدت خواهد دید . البته ممکن است این لطمه ها در کوتاه مدت ( مثلا چند هفته یا چند ماه ) احساس نشود اما به طور کلی کم خوابی علاوه بر کاهش میزان تمرکز پرش ذهن و افزایش بی دقتی و باعث کاهش سرعت مطالعه و ضعف در حافظه می گردد . یادتان باشد  ارزش یک خواب خوب کمتر از یک مطاله مفید است . توصیه می شود از هفت ساعت خواب حداقل ۵ ساعت آن به صورت متوالی می باشد . این کار انرژی بیشتری ایجاد خواهد کرد . اکنون باید بر اساس هفت اصل گفته شده .،سه گام زیر را انجام دهید تا برنامه درسی خود را معین کنید. 

گام ۱ – تعدادواحد مطالعاتی هر روز را تخمین بزنید 
در گام اول شما باید هر روز هفته را به صورت فرضی در نظر بگیرید و طبق اصول ( واحد مطالعه و …) تخمین بزنید که چند واحد مطالعاتی خواهید داشت مثلا شنبه ساعت  ۱۴:۳۰ از مدرسه تعطیل می شوم  و ساعت ۱۵ به منزل می رسم . ساعت ۱۶:۳۰  می توانم درس خواندن را آغاز کنم . از ساعت ۱۶:۳۰ الی۱۷:۴۵  یک واحدمطالعاتی و … و به این ترتیب مثلا متوجه می شوید که شنبه می توانید ۵واحد مطالعاتی داشته باشید و این کار را برای تمامی روزهای هفته انجام دهید .

گام ۲ – مطالعه درس های هر روز را در همان روز قرار دهید 

همانطور که در اصل یک شش گفتیم مطالعه درس هرروز را در یک جدول ( با توجه به تعداد واحد مطالعاتی که در گام یک معین کردید ) بنویسید و چهار زنگ مطالعه آزاد نیز در برنامه در نظر بگیرید بهتر است این چهار زنگ در طول هفته پخش باشد که اگر هر روز نتوانستید درسی را مطالعه کنید آن را سریعا جبران کنید . 

گام ۳ – قطعا تعداد بسیاری از واحدهای مطالعاتی خالی باقی مانده است که در گام آخر با توجه به اعدادی که در اصل اول استخراج کرده اید باید تعادل را در رنامه خود ایجاد کنید. یعنی مثلا اگر ساعت مطالعه ادبیات را ۵ در نظر گرفته اید و تا انتهای گام دو ، دو واحد مطالعاتی برای ادبیات د نظر گرفته اید . باید سه واحد دیگر نیز به ادبیات ااظافه کنید . ( اصل تنوع مطالعاتی را نیز فراموش نکنید) تا تبدیل به ۵ ساعت در هفته شود 

دو نکته مهم : 

۱ – تقسیم انرژی و حفظ آن تا روز کنکور هنر بسیار مهمی است که می توانید آن را به راحتی و با هفته ای  ۴ – ۶ ساعت ایجاد کنید . در این زمان باید بدون کنکور زندگی کنید و کاری را انجام دهید که از آن لذت ببرید . 

۲ – هر روز قبل از شروع به مطالعه بر اساس نام درسهایی که از قبل معین کرده اید . باید ساعت شروع و پایان مبحث ، ممنبع ، تعداد تست و … را به طور دقیق معین کنید . یعنی مثلا بگویید از ساعت … الی … فیزیک مبحث سینما تیک را از روی  … مطالعه میکنم و ۳۰ تست می زنم و این کار را در ابتدای روز تا آخرین واحد انجام می دهم .  

 

منبع : محمد رضا پور دستمالچی