آشنایی با واژگان و اصطلاحات دانشگاهی

دوره تحصیلی (مقطع تحصیلی)
یک دوره کامل تحصیلی که طی آن، دانشجو وارد دانشگاه شده، در یک رشته خاص تحصیل کرده و درنهایت به اخذ یکی از مدارک معتبر (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری حرفهای با دکتری تحصیلی) نایل میشود.
دوره( کاردانی)
دوره کاردانی (فوق دیپلم)، پایین ترین مقطع تحصیلی آموزش عالی است که به اعطای مدرک بالاتر از دیپلم و پایینتر از کارشناسی به نام مدرک کاردانی (فوق دیپلم) می انجامد.ضوابط حاکم بر دوره های کاردانی، با وجود اشتراک با دوره های کارشناسی (به خصوص کارشناسی ناپیوسته)، دارای مقررات ویژه خود نیز هست؛ به عنوان نمونه، حداکثر طول دوره و واحدهای کاردانی، بهترتیب بین ۶۸ تا ۷۲ واحد و ۳ سال است.
دوره کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته)
دوره (لیسانس)، یکی از دوره های آموزش عالی بالاتر از دوره کاردانی است که سرانجام به اعطای مدرک کارشناسی در رشته مربوط منتهی میشود.

دوره کارشناسی، به دو دوره کارشناسی پیوسته و کارشناسی ناپیوسته تقسیم میشود که از جهت شرایط ورود، تعداد واحدها، طول مدتدوره و بعضی ضوابط آموزش بایکدیگر متفاوت هستند؛ به عنوان مثال، طول دوره و تعداد واحدهای دوره کارشناسی پیوسته غیرفنی مهندسی، به ترتیب، حداکثر ۶ سال و ۱۳۰ تا ۱۳۵ (و درفنی و مهندسی ۱۳۰ تا ۱۴۰) واحد است؛ درحالیکه طول دوره و تعداد واحدهای دوره کارشناسی ناپیوسته، به ترتیب، حداکثر ۳ سال و ۶۷ تا ۷۰ واحد است.
دوره کارشناسی ارشد (ناپیوسته و پیوسته)
دوره کارشناسی ارشد (فوق لیسانس)، یکی از دورههای آموزش عالی بالاتر از دوره کارشناسی است که سرانجام به اعطای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مربوط منتهی میشود؛ محتوای آموزشی در ایندوره، مجموعه ای از مطالب نظری آزمایشگاهی و عملی است که درمقایسه با دوره های قبل، از انعطاف بیشتری برخوردار بوده و با تأکید بر پرورش و تحقیق سعی میشود که کارآیی و مهارت لازم را درگرایش تحصیلی موردنظر تأمین کند.

دوره کارشناسی ارشد به دو دوره کارشناسی ارشد پیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته تقسیم میشود که از جهت شرایط ورود، طول مدت دوره، تعداد واحدها، نمره قبولی و سایر ضوابط آموزشی بایکدیگر متفاوت هستند؛ به عنوان نمونه، طول دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته، حداکثر بنا برمقررات مربوط ۳ سال و حداقل نمره قبولی در هر درس آن، نمره ۱۳ است؛ درحالیکه طول دوره کارشناسی ارشد پیوسته حداکثر ۵/۸ سال و حداقل نمره قبولی در هر درس آن، نمره ۱۰ است.
دوره دکتری (PH.D)
دوره دکتری (PH.D)، بالاترین مقطع آموزش عالی است که به اعطای مدرک دکتری می انجامد و مجموعه ای هماهنگ از فعالیتهای آموزشی و پژوهشی است.

هدف از ایجاد دوره دکتری، تربیت افرادی است که با احاطه یافتن به آثار علمی در یک زمینه خاص و آشنا شدن با روشهای پیشرفته و دستیابی به جدیدترین مبانی آموزشی و پژوهشی بتوانند با نوآوری در زمینه های علمی و تحقیقی دررفع نیازهای کشور و گسترش مرزهای دانش در رشته تخصصی خود مؤثر بوده و به تازه هایی در جهان دانش دست یابد.

دوره دکتری، به دو مرحله آموزشی و پژوهشی تقسیم میشود و با دفاع از رساله، پایان میپذیرد؛ هر یک از این دو مرحله دارای مقررات و ضوابط اختصاصی جدا از سایر دورههاست؛ بهعنوان نمونه، حداکثر مدت مجاز تحصیل در این دوره باعنایت به موارد استثنایی ۶ سال است.
برنامه درسی (آموزشی)
شورای عالی برنامه ریزی، درسی را بر پایه مجموعهای متناسب از دروس عمومی، اختصاصی (اعم از پایه، اصلی، تخصصی) و اختیاری مربوط به هر رشته و تا سقف مجاز واحدهای درسی انجام میدهد و ابلاغ میکند.
دروس انتخابی (اختیاری ستاره دار)
دانشگاهها میتوانند در هر رشته به تشخیص گروه مربوط، از دروس مربوط با رشته را تعیین کنند و به عنوان دروس انتخابی به دانشجویان ارائه دهند؛ مشروط بر آنکه واحدها از سقف مجاز در هر رشته تجاوز نکند. این تعداد واحدهای اختیاری از سوی شورای عالی برنامه ریزی برای هر رشته و گرایش مشخص شده است. علاقه مندی دانشجو، محتوای دروس و … میتواند معیار انتخاب دروس اختیاری از سوی دانشجو باشد.
دروس عمومی
به منظور گسترش اطلاعات و معلومات موردنیاز دانشجویان، فراتر از رشته تخصصی شان و تشویق به انجام فعالیتهای ورزشی و همچنین رشد بینش آنان براساس فرهنگ و معارف اسلامی، دروسی ارائه میشود که به دروس عمومی معروف است، این دروس عبارتند از:

معارف اسلامی ۱ (۲ واحد)، معارف اسلامی ۲ (۲ واحد)، متون اسلامی (۲ واحد)، زبان فارسی (۳ واحد)، زبان خارجی (۳ واحد)، تربیت بدنی ۱ عملی (۱ واحد)، تربیت بدنی ۲ عملی (۱ واحد)، تاریخ اسلام (۲ واحد)، انقلاب اسلامی و ریشه های آن (۲ واحد) و اخلاق و تربیت اسلامی (۲ واحد).

گذراندن این دروس برای همه دانشجویان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور در همه رشته های تحصیلی درمقاطع کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری حرفهای پزشکی الزامی است؛ البته دانشجویان دوره کاردانی فقط دروس معارف اسلامی ۱ ، اخلاق و تربیت اسلامی، زبان فارسی، زبان خارجی و تربیت بدنی ۱ را میگذرانند و برای این دسته از دانشجویان بقیه دروس کارشناسی ناپیوسته، ارائه میشود.
دروس اختصاصی
این دروس دربرابر دروس عمومی ذکر شده است و شامل:
الف) دروس پایه؛ ب) دروس اصلی؛ ج) دروس تخصصی میشود.
دروس پایه
دروسی است که برای آماده کردن دانشجویان به منظور گذراندن سایر دروس اصلی و نیز افزایش اطلاعات و تقویت بنیه و بینش علمی دانشجو و همچنین درک بهتر سایر دروس رشته تخصصی وی ارائه میشود.
دروس اصلی
دروسی است که ویژهی شاخه ها یا مجموعه های تخصصی یک رشته تحصیلی (گرایش) است.
دروس تخصصی
دروسی است که صرفاً به منظور کارآیی علمی و عملی یکی از شاخه ها یا مجموعه های تخصصی یک رشته تحصیلی، تدریس میشود (در برخی از رشته ها ممکن است دروس اصلی و تخصصی آن رشته تحت عنوان دروس تخصصی طبقه بندی شود).
دروس پیوسته
دروسی که از نظر محتوا مربوط به یکدیگر بوده و گاهی اوقات، انتخاب یکی منوط به گذراندن دیگری است دروس پیوسته گویند؛ این دروس از لحاظ زمانی به شرح ذیل انتخاب میشوند:

۱- دروس پیشنیاز:
دروسی که مقدمهی برخی از دروس دیگرند و باید از آنها انتخاب شوند.

۲- دروس همنیاز:
دروسی که باید همزمان انتخاب و گذرانده شوند.
دروس پیشنیاز
آن دسته از پذیرفته شدگان آزمون سراسری ورودی دانشگاهها در دوره کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد ناپیوسته در همه رشته های تحصیلی که نمره خام آنها در آزمون ورودی در یک یا چند درس، به تشخیص شورای آموزشی دانشگاه پذیرنده، از حدنصاب معینی کمتر باشد، موظف اند نسبت به نیاز رشته، دروسی را که آن دانشگاه تعیین میکند، به عنوان دروس جبرانی یا پیشنیاز دانشگاهی، علاوه بر دروس مندرج در برنامه مصوب بگذرانند؛ تعیین نوع و تعداد و ریز مواد و نحوه ارائه و زمان تدریس دروس پیشنیاز برعهده شورای آموزشی دانشگاه پذیرنده است.

نمره این دروس در کارنامه دانشجو ثبت و در میانگین نمرات پایان نیمسال و همچنین در میانگین کل نمرات دانشجو محاسبه میشود و در مشروطی، قبولی یا ردی دانشجو نیز تأثیر دارد. به حداکثر طول مدت دوره تحصیل دانشجویانی که حداقل ۸ واحد از دروس پیشنیاز را گذرانده باشند، یک نیمسال تحصیلی افزوده میشود.
شماره درس
برای سهولت نام نویسی و مراجعه به برنامه ها و درسها از کامپیوتر در تنظیم کارنامه ها، برای هر درس، شماره خاصی درنظر گرفته شده که از کدهای مختلفی تشکیل شده است.
انتخاب واحد
بلافاصله پس از ثبت نام دانشجو و تسلیم مدارک لازم، انتخاب واحد، آغاز و تا آخرین نیمسال تحصیلی تکرار میشود.
دانشجو موظف است در هر نیمسال، در زمانیکه دانشگاه اعلام میکند، برای انتخاب واحد به اداره آموزش مراجعه و با رعایت دروس پیشنیاز (پیوسته) و دقت کافی در ثبت شماره درس، اقدام به انتخاب واحد کند.

عدم مراجعه دانشجو برای نامنویسی بدون اطلاع و عذرموجه در یک نیمسال، به منزله انصراف وی از تحصیل است و درصورت تأخیر یا داشتن عذرموجه، دانشجو حق انتخاب واحد و ادامه تحصیل را در آن نیمسال ندارد ولی آن نیمسال جزو مدت تحصیل وی محسوب میشود.